Alfred Vogel

Het logo van A. Vogel, een verwijzing naar de naam van de kwakzalver Alfred Vogel.

Alfred Vogel  (1902 - 1996), eveneens bekend via de productnaam A. Vogel (voordien Dr. Vogel), was een natuurgeneeskundige kwakzalver wiens producten tot op heden nog steeds verkocht worden in reguliere kruideniers en apothekers. Het meest bekende product is het vermeende "natuurlijke geneesmiddel" Echinaforce, dat in Nederland staat geregistreerd als homeopathisch middel omdat de werkzaamheid (die immers onbestaande is) dan niet hoeft te worden aangetoond. In België is het product ook bekend met de naam Echinasan.

Alfred Jodocus Kwakzalver

Alfred Jodocus Kwakzalver Vogel is geboren in 1902 in Zwitserland. Zijn carrière als kwakzalver begon met het uitbaten van een "gezondheidswinkel", waar hij zijn slachtoffers klanten bovendien gezondheidsadvies verleende. Zijn stelling was "je bent wat je eet", want wie kip eet verandert zelf in een kip gezonde voeding zou je vanzelf en "natuurlijk" genezen van allerlei ziektes en aandoeningen. Nochtans had hij geen enkele bevoegdheid, en zelfs geen broodnodige basiskennis, om op eender welke manier ook maar enig medisch advies te verlenen. Het feit dat Vogel lid was van de Jehova's Getuigen maakt zijn geloofwaardigheid er niet beter op.

Naar eigen zeggen had Vogel in 1952 een eredoctoraat in botanische studies behaald aan de Universiteit van California, maar er is echter geen enkel bewijs hiervan. Een eredoctoraat in botanische studies is tevens geen medisch diploma, waardoor Vogel in geen geval als geneeskundige kon optreden. In de archieven van de Universiteit van California zelf was de naam van Alfred Vogel nergens te bespeuren, en de universiteit heeft nooit een afdeling gehad met de naam "Institute of Osteopathy, Chiropractic and Naturopathy" waar Vogel naar verwees. Wel was er ooit een California University of Liberal Physicians, maar die bestaat al lange tijd niet meer en ook hiervan is geen bewijs van een uitgereikt eredoctoraat. Als deze instelling zich bovendien bezig hield met pseudowetenschap zoals osteopathie en chiropractie, zou eender welk doctoraat van zo'n instelling bij voorbaat waardeloos zijn. Het bedrijf Bioforce kan ook geen bewijs van eender wat tonen, en begrijpt zelfs niet wat de wetenschappelijke waarde van de vraag hiernaar zou kunnen zijn.

Vogel lag er allemaal niet wakker van, want zoals het eeniedere natuurgeneeskundige beaamt is winst belangrijker dan patiënten daadwerkelijk helpen genezen. In 1952 schreef hij het boek "Der Kleine Doktor" waarin hij zijn pseudowetenschappelijke standpunten uit de doeken deed. Aardappelsap tegen artritis; sap van wortelen, kool, bosbessen en druiven tegen blindedarmontsteking; zaadbal van een stier tegen kinderverlamming en MS; en bosslakken met suiker en alcohol tegen maagzweren. Hier voegde Vogel invloeden van de Getuigen van Jehova aan toe, zoals de stelling dat bloedtransfusies "verboden zijn door God" (Leviticus 17:10-14 en Genesis 9:4), want dit zou leiden tot "verandering van je persoonlijkheid". Het boek zou naar eigen zeggen een bestseller geweest zijn, en ongeacht waar hij ook zijn geld mee verdiend had, het was genoeg om er in 1963 het kwakzalverbedrijf Bioforce AG mee op te richten.

Aanvankelijk verkocht Vogel's bedrijf medicijnen kwakzalverij onder de naam "Dr. Vogel". De titel van Dr. creërde echter een onterechte associatie met échte geneeskunde, waardoor de Nederlandse Reclame Code Commissie (RCC) in 1981 een klacht kreeg en de merknaam moest worden aangepast. Sindsdien worden de producten van Bioforce AG verkocht onder de naam "A. Vogel". Wie de afwezigheid van Dr. Vogel toch als een gemis ervaart kan altijd nog terecht bij Dr. Pepper en Dr. Oetker. Als je toch liever een goed verpakte placebo verkiest, kan je je geld altijd verkwisten aan eender welk A. Vogel-product dat momenteel op de markt is. 

Echinaforce

Zie hoofdartikel: Echinacea

Het meest bekende product in het gamma van A. Vogel is ongetwijfeld Echinaforce, een vermeend medicijn tegen griep en verkoudheid dat gebaseerd is op de echinacea-plant. In zijn biografie beschreef Alfred Vogel hoe hij het "geheim" van dit wondermiddel had ontdekt op één van zijn reizen naar de Verenigde Staten. Tijdens zijn bezoek aan Zuid-Dakota ontmoette hij er een Indiaanse man genaamd Ben Black Elk, die hem vertelde over de vermeende geneeskrachtige werking van echinacea. Black Elk wordt hierbij voorgesteld als een "medicijnman", maar in werlkelijkheid was hij niet meer dan een aandachtsgeile Indiaan die zijn brood verdiende met zich door toeristen te laten fotograferen bij Mount Rushmore. Hij stond zelfs bekend als de meest gefotografeerde Indiaan ter wereld, en als het "vijfde gezicht van Mount Rushmore". Zelfs als hij een medicijnman was, zouden zijn beweringen zonder wetenschappelijk onderzoek nog altijd slechts louter dat geweest zijn: beweringen, zonder bewijs.

Alfred Vogel pochte over zijn vriendschap met Ben Black Elk, maar schreef nochtans zijn naam verkeerd en noemde hem Black Eagle. Een foto van de twee moet bewijs tonen van hun vriendschap, maar lijkt niets meer te zijn dan één van de zovele toeristenfoto's. Het verhaal eindigt met de bewering dat Black Elk een handvol zaden zou hebben meegegeven aan Vogel voor zijn terugreis naar Europa. Na zijn thuiskomst zou hij de zaden geplant hebben, met een mooie oogst als gevolg, waarna hij de wonderbare geneeskracht van de echinacea had omgetoverd tot het lucratieve "medicijn" Echinaforce. Wetenschappelijk onderzoek naar de werkzaamheid van echinacea heeft Vogel nooit verricht (laat staan gepubliceerd), en het Black Elk-verhaal kan het nepmedicijn evenmin verantwoorden. Integendeel, het verhaal neemt zelfs weg van de geloofwaardigheid van het product en diens werkzaamheid.

Vogel was nochtans niet de eerste die de echinaceaplant in Europa had geïntroduceerd: de Duitse kwakzalver natuurgenezer Gerhard Madaus had in 1938 al het product Echinacin op de markt gebracht. Madaus's bedrijf was tijdens de Tweede Wereldoorlog betrokken bij het aanbrengen van brandwonden met fosfor aan gevangenen in het concentratiekamp Buchenwald, om te testen of Echinacin hielp bij het genezingsproces. Alfred Vogel was in dat opzicht schijnbaar humaner: hij probeerde mensen niet te dwingen, hij probeerde ze enkel met mooie praatjes te verleiden om zijn placebo te kopen. Onderzoeken naar de werkzaamheid van Echinaforce tonen soms gemengde resultaten, maar doorgaans is er geen effectief bewijs dat het middel je daadwerkelijk zal helpen met het bestrijden van je verkoudheid. 

Lachen met Lubach

• Bekijk de aflevering van Zondag met Lubach over A. Vogel en homeopathie

Zie ook

• Echinacea
• Homeopathie
• Medicinale planten

Bronnen

• http://skepsis.nl/vogel/
• http://skepsis.nl/echinacea/
• http://www.skepsis.nl/blog/2011/03/echinacea-werkt-niet-bij-verkoudheid-alweer/