Dolfijntherapie

"We laten de dolfijnen grappige dingen doen die ze nooit van nature zouden doen, omdat we het leuk vinden hulpeloze wezens van een andere diersoort te domineren. Het ergste is dat we zo kinderen aanleren dat het goed is om oneerbiedigheid en spot te tonen voor één van de mooiste wezens in de natuur" - Richard O'Barry, trainer van "Flipper"

Dolfijntherapie of dolfijnentherapie (Engels: dolphin-assisted therapy of DAT) is een pseudowetenschap waarbij men gelooft dat fysieke en/of mentale problemen van kinderen kunnen worden behandeld door de kinderen te laten zwemmen bij een dolfijn. Ondanks de anekdotes van de aanhangers van dolfijntherapie, en uiteraard van de kwakzalvers die er zich mee verrijken, is er geen reden om aan te nemen dat het daadwerkelijk werkt. Bovendien zijn er ethische bezwaren vanwege de nadelige gevolgen voor de dieren in kwestie.

Concept

Dolfijntherapie is een vermeende therapie die berust op het idee dat patiënten (voornamelijk kinderen) kunnen worden behandeld door samen te zwemmen met dolfijnen. Vooral kinderen met autisme, het syndroom van Down, motorische problemen, spraakproblemen, epilepsie, doofheid en zelfs AIDS zouden beter worden van een individuele sessie met een dolfijn. Dit zou namelijk een positieve impact hebben op de "cognitieve, fysieke of socio-emotionele gedragingen" van gehandicapte kinderen. Deze impact zou te verklaren zijn door "liefdevolle helende energievibraties" die de dolfijn zou uitzenden - althans als we de beweringen van zelfverklaarde paranormale mediums moeten geloven, wat verwijst naar onbestaande energieën uit de wereld van de New Age. Anderen beweren dan weer dat het ultrageluid dat een dolfijn produceert het endrociene systeem zou beïnvloeden. Hoewel een dolfijn wel degelijk ultrageluid produceert, is de hoeveelheid ervan veel te laag om hetzelfde effect te hebben als ultrasound in andere therapeutische toepassingen. 

Anekdotes ten spijt, is er geen reden om aan te nemen dat dolfijntherapie effectief werkt. Eén van de eerste voortrekkers van deze therapie was John Lilly, die experimenteerde met de drug LSD en geloofde dat hij bovennatuurlijke contacten had met buitenaardse wezens. Deze aliens zouden hem het idee gegeven hebben om onderzoek te doen naar dolfijnen, en hij geloofde dat dolfijnen "bovennatuurlijke kanalen" waren tussen mensen en de buitenaardse wezens. Het spreekt voor zich dat deze lachwekkende beweringen niet in aanmerking komen als bewijs voor de werkzaamheid van dolfijntherapie. Latere wetenschappelijke studies die een positief resultaat aantoonden waren slechts klein en te kort om een effectief oorzakelijk verband aan te tonen. Andere zogenaamde positieve studies zijn erg gebrekkig en dus onbetrouwbaar, en scoren niet beter dan vergelijkbare onderzoeken met bv. het favoriete speelgoed van een kind.

Vele van deze onderzoeken werden verricht door "therapeuten" die dolfijntherapie toepassen (en er zich dus mee verrijken) waardoor ze niet objectief kunnen zijn en in vele gevallen uit zijn op een positief resultaat om zo hun potentiële klanten te overtuigen. Eén van de meest bekende "onderzoekers" is David Nathanson, die zijn geld al meer dan 20 jaar verdient met dolfijntherapie en eveneens een dolfijnentherapiecenter heeft op het belastingsparadijs van de Kaaimaneilanden. Hoezo vooringenomenheid?. Een uitgebreider onderzoek heeft geen daadwerkelijk wetenschappelijk bewijs kunnen vinden voor de werkzaamheid van dolfijntherapie. Zo heeft een onafhankelijk Duits onderzoek aangetoond dat de dolfijnen de deelnemende gehandicapte kinderen grotendeels negeerden, en dat er heel weinig ultrasonische geluiden werden geproduceerd (gemiddeld niet meer dan 10 seconden per sessie). De onderzoekers concludeerden dat de kinderen beter met honden hadden kunnen spelen. 

Eventuele positieve effecten kunnen mogelijk worden toegeschreven aan omgevingsfactoren zoals het vertrouwen en de verantwoordelijkheid dat in het kind wordt gesteld wanneer het met de dolfijn gaat zwemmen. Er is eveneens het placebo-effect, zowel bij het kind als bij de ouders die het kind observeren. Het kan (tijdelijk) je humeur positief beïnvloeden als je het leuk vond om een half uurtje met een dolfijn te zwemmen, maar dat betekent nog niet dat het een daadwerkelijke therapie is. Bovendien kunnen andere factoren bijdragen aan het placebo-effect: een reis naar een paradijselijke resort dat meer als een vakantie aanvoelt dan als een behandeling, de aandacht van het hele gezin dat zo goed als uitsluitend op het kind gericht is, enz. Zelfs anekdotes geven vaak aan dat het positieve effect op kinderen vaak maar tijdelijk is - waardoor het kind steeds weer opnieuw "in therapie" moet bij de dolfijnen, en de kassa van de kwakzalvers onophoudelijk blijft rinkelen. Een rechtstreeks oorzakelijk verband tussen dolfijn en patiënt kon dan ook nooit effectief worden aangetoond, en dolfijntherapie haalt zelfs niet de minimale standaarden van klinische studies. 

De therapie is bijzonder duur: je bent makkelijk € 2000 of meer kwijt voor slechts enkele sessies van 40 minuten. In het bekende Curacao Dolphin Therapy and Research Center ben je meteen meer dan € 6000 kwijt voor een "standaard" behandeling van twee weken. Vaak wordt het zwemmen met dolfijnen op zich aangeboden als attractie in dolfinaria, en dit over de hele wereld, zoals Florida, Hawaii, Bali, de Bahamas, Dubai, Rusland, Mexico, Israël, Australië, Oekraïne en het Verenigd Koninkrijk. Dit kan de toenemende interesse in dolfijntherapie verklaren, samen met het nepnieuws in de media waarin wordt beweerd dat dolfijntherapie heilzaam zou zijn. Wat de zaak nog erger maakt is dat het kinderrevalidatiecentrum van het UZ Gent dit al meer dan tien jaar toepast en aanprijst. Een universitair ziekenhuis zou nochtans beter moeten weten dan pseudowetenschap toe te passen, en dan bovendien ook nog eens op kinderen. Zelfs sommige beoefenaars hebben hun praktijken met dolfijntherapie inmiddels stopgezet vanwege ethische redenen, en geven aan dat de therapie niet werkt en louter een uitbuiting is van kwetsbare mensen en dieren. 

Gevaren

Afgezien van het feit dat dolfijntherapie louter een dure vorm van kwakzalverij is, dienen ook de potentiële gevaren ervan in acht te worden genomen. Het gaat hierbij tenslotte om wilde dieren die, zelfs indien ze grondig getraind zijn en opgroeien in gevangenschap, in staat zijn om agressief te worden en mensen te bijten of te rammen. Er zijn talloze gevallen bekend waarbij mensen die professioneel werken met dolfijnen - en dus beter zouden moeten weten hoe ermee om te gaan dan een kind in een 40-minuten lange sessie - ernstig verwond raakten door het dier. Tevens is er het risico op bacteriële, virale of schimmelinfecties die kunnen worden overgedragen van het dier naar het kind, zoals huidinfecties. Dit is ook omgekeerd waar: het dier in kwestie loopt eveneens gevaar op infecties en verwondingen. In de meeste landen waar dolfijntherapie wordt aangeboden is er geen wetgeving omtrent veiligheid en gezondheid, en de aanbieders hoeven zelfs niet getraind of gecertificeerd te zijn om de dolfijnen te begeleiden. Zelfs indien de therapie effectief zou werken, zou het geen evenwaardig alternatief vormen voor andere cognitieve therapieën. 

Dierenmishandeling

De toenemende populariteit van dolfijntherapie heeft voorname nadelige gevolgen voor de dolfijnen zelf. In sommige landen worden de dolfijnen op brutale wijze gevangen genomen, waarbij er talloze zelfs helemaal niet overleven. Gemiddeld 7 dolfijnen overlijden per dolfijn die wel de vangst overleeft. Deze overlevende dieren zijn bijgevolg getraumatiseerd, wat eveneens het risico op gevaar verhoogt als je deze dolfijn samen zet met een kind in een watertank. De overleden dieren zijn dan nog het beste af, zij moeten tenminste de rest van hun leven niet slijten met het rondzwemmen in cirkeltjes in een betonnen zwembad. 

Aangezien het buiten kijf staat dat dit kan worden beschouwd als dierenmishandeling, zou je verwachten dat een radicale dierenrechtenorganisatie zoals Sea Shepherd er tegen gekant zou zijn. Volgens hun website is het antwoord op deze problematiek als volgt: "Nothing Found". Dan maar ten rade gaan bij Greenpeace? Hun antwoord is dan weer: "0 results". Enkel PETA spreekt zich uit tegen de kwakzalverij van dolfijntherapie, al gaat het hier louter om een stilstaande klok. De Belgische organisatie Gaia geeft als antwoord dan weer "Geen resultaten".

Dolfijnen spreken bij veel mensen tot de verbeelding, die geloven dat het dier erg sociaal is en vaak lacht. Maar dat verandert niets aan het feit dat al hun "kunstjes" enkel maar worden uitgevoerd omdat de dieren weten dat ze dan vis krijgen: dus niet voor de mooie ogen van de toeschouwers, maar louter uit overlevingsinstinct. Vooral aanhangers van de New Age zijn gek op dolfijnen, die ze omwille van hun intelligentie beschouwen als superieur en dus bijgevolg mooi, liefdevol en vredevol. Het kan schokkend zijn voor een New Ager om te ontdekken dat een aantal dolfijnensoorten gemene roofdieren zijn die andere zoogdieren opeten, en tal van dieren tot de dood zullen verkrachten met een schijnbare glimlach.

Propagandering van dolfijntherapie

Dolfijntherapie wordt gepropagandeerd door tal van kwakzalvers, wat niet geheel verbazend is, maar ook door andere instellingen die geacht worden pseudowetenschap te weren:

• Autism Society
• Boudewijn Seapark
• Dolphin Tale, een kinderfilm van Warner Bros
• Stichting Dolfinn
• UZ Gent Kinderrevalidatiecentrum

Dolfijntherapie in de media

Vooral de media publiceert graag artikels omtrent dolfijntherapie, zonder ook maar enig kritisch weerwoord. De Belgische riooljournalistiek van nepnieuws-kranten Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad, en het Nederlandse Algemeen Dagblad lopen hierbij aan kop. Soms wordt er zelfs propaganda gevoerd voor benefiets om geld in te zamelen zodat het gezin eens gratis op reis kan gaan de ouders de gigantische bedragen kunnen betalen voor deze nutteloze therapie. Hieronder een beknopt overzicht.

Nederlandstalige media (België):

• Antwerpse Televisie (ATV)
• De Morgen
• De Standaard
• Gazet van Antwerpen
• Het Belang van Limburg
• Het Laatste Nieuws
• Het Nieuwsblad
• Ketnet
• Knack
• VTM Nieuws

Nederlandstalige media (Nederland):

• Algemeen Dagblad (AD)
• De Telegraaf
• Hart van Nederland
• Omroep Brabant
• Omroep Flevoland
• Omroep Gelderland
• Omroep West
• Tubantia

Zie ook

• Pseudowetenschap
• New Age

Bronnen

• http://skepdic.com/dat.html