Nepnieuws

Nepnieuws, vals nieuws of fake news is vermeend nieuws dat valse/misleidende informatie, hoaxes, pseudowetenschap en/of complottheorieën bevat. In de meeste gevallen wordt dit opzettelijk gepubliceerd op valse nieuwssites om propaganda te verspreiden, of meer webtrafiek te genereren. Nepnieuws verschilt van nieu

De kip of je oma en opa

Nepnieuws is een fenomeen dat zich op internet steeds meer prominent begon te manifesteren in 2014 en 2015, om in 2016 een hoogtepunt te bereiken en zelfs bij te dragen aan de verkiezingsoverwinning van Amerikaans president en übercomplotdenker Donald Trump. Toch is nepnieuws op zich al veel ouder dan dat. Op de vraag wat er het eerst was, nepnieuws of echt nieuws, is het antwoord steevast nepnieuws.

De oudste nieuwskranten (of wat we als nieuwskrant zouden kunnen identificeren) ontstonden in middeleeuws Europa, en waren zo goed als uitsluitend bedoeld om (religieuze) propaganda te verkondigen naar het volk toe. Machthebbers gebruikten dit medium om de bevolking kalm te houden, door hen slechts een selectie van het "nieuws" te verkondigen, en de onaangename zaken te censureren. Een meer moderne vorm van journalistiek, gebaseerd op objectiviteit, nauwkeurigheid en openbare verantwoording, ontstond pas in de vroege 20ste eeuw. 

Ondanks de opkomst van meer objectieve journalistische standaarden, is nepnieuws hierdoor niet helemaal verdwenen. De riooljournalistiek, die zich reeds sinds het einde van de 19de eeuw bezig hield met sensatiegerichte krantenkoppen en verzonnen interviews, hield hardnekkig stand en overleeft vandaag de dag nog steeds onder de vorm van tabloids. Voorbeelden hiervan zijn The Sun, Daily Mail, National Enquirer en Het Laatste Nieuws. De internetversies van deze rioolkranten werden vervolgens de eerste clickbait-websites.

De opkomst van het internet gaf nieuwsmedia de kans om hun nieuws ook online aan de man te brengen. De inkomsten komen in dat geval niet uit de verkoop van gedrukte versies, maar wel van advertenties die op de website worden getoond. Hoe meer bezoekers op de website, hoe meer inkomsten via deze advertenties, en dus hebben zulke kranten er baat bij lezers te lokken. Sensationele krantenkoppen die vaak niet representatief zijn voor de inhoud van het artikel, artikels over onderwerpen waarvan de juistheid niet werd geverifieerd, werden de manier bij uitstek om dit te bewerkstelligen. Het succes van de rioolkranten heeft ook sommige andere, meer kwalitatieve kranten verleid om deze tactiek toe te passen, zoals de #MustRead van de Belgische krant Metro.

Het succes van deze sensatiegerichte media, en bijgevolg de opbrengsten via hun advertenties, heeft de amateur eveneens op ideeën gebracht. Zo ontstonden de talloze clickbait-websites zoals Trendnieuws, Trendnova, Kijkhet.nl en Dagelijks.nu. In de meeste gevallen is niet ideologie maar louter winstbejag de drijfveer: het maakt niet uit of een verhaal waar is of niet, zolang het maar clicks genereert en geld opbrengt. Sommigen gaan echter een stap verder, en gebruiken clickbait-methoden om hun propaganda beter te verspreiden, zoals de extreemrechts-conservatieve De Dagelijkse Standaard, de extreemlinkse US Uncut, en de complottheorieënwebsite Collective-Evolution.

Het zijn vooral de propagandistische websites die het hardst van leer trekken als ze nepnieuws worden genoemd, maar ook de andere clickbait-sites maken zich zorgen over een potentiële terugval van hun inkomsten als ze worden ontmaskerd als zijnde nepnieuws-verspreiders. Bijgevolg zijn het de complottheorieën- en andere nepnieuws-websites die als eerste roepen dat "de reguliere media de echte nepnieuws is", om vervolgens zichzelf op te werpen als het ideale alternatief dat wél betrouwbaar zou zijn. Hoewel een kritische geest bij het lezen van de reguliere media veelal geen overbodige luxe is, betekent dit niet dat je daarom blindelings moet geloven wat complottheorieënwebsites schrijven zonder ook maar enig bewijs aan te leveren.  Verhalen over mind control, chemtrails, holle aarde en Reptilian aliens zijn op z'n minst gezegd bijzonder ongeloofwaardig.

De site is sinds 4 April 2020 offline gegaan.

Soorten nepnieuws

Er zijn verschillende manieren om nepnieuws in categorieën te verdelen. Dit kan op basis van het soort nieuws, de intentie van de auteur(s), of in welke mate het nieuws onbetrouwbaar is.

Volgende onderverdeling wordt gehandhaafd bij de Hoax-Wijzer:

• Clickbait: sensatiebeluste artikels en krantenkoppen, vaak gebaseerd op hoaxes, verzonnen of verouderd nieuws, en veelal louter bedoeld om geld te verdienen aan de advertenties.
• Propagandawebsites: artikels die een politieke of andere vooringenomenheid bevatten en bedoeld zijn om de opinie van de lezer in een bepaalde richting te beïnvloeden (zoals over migratie, vluchtelingen, ...).
• Pseudowetenschap en kwakzalverij: artikels over gezondheid met misleidende of totaal onjuiste beweringen omtrent wetenschap en geneeskunde, met de bedoeling om alternatieve producten uit een gerelateerde webwinkel aan te prijzen en zo de verkoop ervan te stimuleren (zoals mondkapjes, homeopathie en superfood).
• Complottheorieënwebsites: artikels over vermeende complotten in de wetenschap, Monsanto, "Big Pharma" en de overheid, alsook fictieve organisaties zoals de Illuminati en de New World Order. Deze websites vinden gewoonlijk enkel ingang bij aluhoedjes en andere paranoide mensen zoals Donald Trump.

Volgende onderverdeling wordt gehandhaafd bij RationalWiki:

• Volledig verzonnen nieuws, zoals Natural News, Global Research, InfoWars en Prison Planet.
• Oneerlijke voorstelling van echt nieuws, zoals Breitbart, RawStory, Russia Today (RT), World Net Daily (WND) en US Uncut.
• Satirisch nieuws, dat niet bedoeld is om mensen te misleiden maar openlijk een ludieke kijk wil geven op de actualiteit. Voorbeelden zijn The Onion en De Speld.

Professor Melissa Zimdar gebruikt dan weer volgende categorieën:

• Categorie 1: Websites die vals of misleidend nieuws publiceren
• Categorie 2: Websites die potentieel misleidende informatie publiceren
• Categorie 3: Websites die soms gebruik maken van clickbait
• Categorie 4: Satirische websites

Hoe nepnieuws identificeren

Op basis van inhoud:

• Gebrek aan bevestiging: Echt nieuws kan worden geverifieerd door andere bronnen onafhankelijk van elkaar, zonder dat de ene het nieuws louter heeft overgenomen van de andere. Vage vermeldingen zoals "sommige mensen zeggen..." en "onze bronnen hebben gemeld..." kunnen niet worden beschouwd als betrouwbare bronnen.
• Vooringenomenheid: De auteur van een artikel toont een overduidelijke vooringenomenheid. Wees vooral voorzichtig met verhalen die je eigen vooringenomenheid bevestigen. Objectief nieuws zal beide kanten van het verhaal belichten. 

Op basis van de presentatie:

• Overdreven en sensatiegerichte veronderstellingen van gevolgen: Echt nieuws maakt geen gebruik van beweringen zoals "NAKENDE RAMP" of "VOLLEDIGE VERNIETIGING" van een politieke figuur. Hoe luider een artikel lijkt te roepen, hoe minder waarheid het doorgaans bevat.
• Beroep op emotie: Hoe meer emotioneel een artikel geladen is, hoe meer waarschijnlijk het slechts bedoeld is om clicks te genereren. Artikels met titels zoals "Dit Zal Je Ontroeren" of artikels die je kwaad maken, hebben waarschijnlijk een laag waarheidsgehalte.
• "Waarheid": Artikels die het woord "Truth" of "Waarheid" in hun naam hebben, of het woord "waarheid" wel heel vrijelijk gebruiken, bevatten veelal allesbehalve de waarheid. 
• Vreemde URL's: Links naar websites die eindigen met bv. "com.co" verwijzen vaak naar nepwebsites die zich proberen voor te doen als een bekende echte nieuwssite.
• HOOFDLETTERS: Dit behoeft geen verdere uitleg.

Voorbeelden van valse nieuwssites

Algemene valse nieuwssites

• ABCnews.com.co (niet de echte ABC News)
• Bients.com
• Choiceorlife.com
• CNN.com.de (niet de echte CNN)
• MSNBC.com.co (niet de echte MSNBC)
• MSNBC.website (niet de echte MSNBC)
• NBCPolitics.org (niet de echte NBC)
• Thepredicted.com
• Times.com.mx (niet de echte Times)
• Usapoliticsnow.com
• Washington Times

Clickbait-websites

• Dagelijks.nu
• Daily Express
• Daily Mail
• Daily Mirror
• HLN.be (Het Laatste Nieuws)
• Kijkhet.nl
• LeesHet.NU
• Modesteden.nl
• National Report
• Nieuwsblad.be (Het Nieuwsblad)
• The Sun
• Trendnieuws
• Trendnova
• Viralmundo
• Viralnext
• Viraltrend

Radicale en andere propagandawebsites

• Alternet
• Blue Nation Review
• Daily Kos
• Daily News Bin
• De Dagelijkse Standaard
• De Wereld Morgen (Dewereldmorgen.be)
• Donald Trump op Facebook en Twitter
• Doorbraak
• EJ Bron
• Eunmask
• Fenixx
• Fox News
• Greenpeace
• JD Report
• Occupy Democrats
• Palmer Report
• Politicus USA
• Rawstory
• Russia Today (RT)
• The Daily Caller
• Time 2 Wake Up
• US Uncut

Pseudowetenschappelijke en complottheorieënwebsites

• Activist Post
• Anonymous
• Bovendien.com
• Breitbart
• Bulletproof Executive
• Collective-Evolution
• David Icke
• David Wolfe
• De Stille Waarheid
• Dr. Tenpenny On Vaccines
• Earth Matters
• Environmental Working Group (EWG)
• Erin at Health Nut News
• European Union Times
• Food Babe
• Gewoon-Nieuws
• Globalresearch
• GMO Inside
• Goop
• GreenMedInfo
• Health Unity
• InfoWars
• Koffiepauze.com (Niet100 / Not100)
• March Against Monsanto
• Martin Vrijland
• Mercola
• Modern Alternative Health
• Moms Across America
• National Vaccine Information Center
• Natural News
• Niburu
• Nieuwetijdskind Magazine
• Nine for News
• Organic Consumers Association
• Prison Planet
• Raw For Beauty
• Real Farmacy
• Spirit Science
• The Mind Unleashed
• The Truth About Cancer
• Thinking Moms Revolution
• United-Lightworkers
• Vaccinatieraad
• VacTruth
• Want To Know
• World Net Daily (WND)
• World Unity
• Worldtruth.tv
• Xander Nieuws

Zie ook

• Hoax
• Post-truth
• Like farming
• Clickbait
• Pseudowetenschap
• Complottheorie
• Complottheorieënwebsites
• Alternatieve media
• Trumpocratie

Bronnen

• http://rationalwiki.org/wiki/Fake_news
• http://www.hoax-wijzer.be/valse-nieuwssites
• https://docs.google.com/document/d/10eA5-mCZLSS4MQY5QGb5ewC3VAL6pLkT53V_81ZyitM/mobilebasic