Stadssage

Een stadssage of stadslegende (Engels: urban legend, urban myth) is een vorm van moderne folklore. Het gaat hier om meestal fictieve verhalen uit het alledaagse leven die worden verspreid alsof ze echt gebeurd zijn. In tegenstelling tot complottheorieën zijn stadssages doorgaans plausibele verhalen die wel echt gebeurd zouden kunnen zijn, of zouden kunnen gebeuren. Tenzij kan bewezen worden dat een stadssage echt gebeurd is (en in uitzonderlijke gevallen is dat ook gebeurd) kan het in zekere zin worden beschouwd als een broodje aap of een hoax, doch met dat verschil dat een stadssage meestal geen misleidende intenties heeft en gewoon de mogelijkheid biedt om eens een leuk verhaaltje te vertellen.

Concept

Stadssages of urban legends zijn een vorm van moderne folklore die meestal bestaan uit fictieve verhalen die doorgaans als waarheid worden verkondigd. Vaak worden ze gewoon gebruikt als entertainment, maar soms ook om een vermeende verklaring te geven aan willekeurige en schijnbaar onverklaarbare gebeurtenissen. Stadssages bevatten veelal elementen van mysterie, angst, horror en humor. Eveneens bevatten ze vaak een moraal of een waarschuwing. De oorsprong van een stadssage is echter bijna nooit te achterhalen, en veelal beweert de verhalenverteller dat hij het heeft gehoord van een vriend, of dat "een vriend van een vriend" het is overkomen. Om die reden worden urban legends ook wel eens "FOAFlore" genoemd, oftewel "Friend Of A Friend"-lore. Vaak wordt er verwezen naar een "vriend" of andere (lokale) bekende, omdat hierdoor het verhaal meer gepersonaliseerd en authentiek overkomt terwijl de verteller zelf er zich tegelijkertijd van kan distantiëren omdat het hem niet zélf overkomen is. In vele gevallen wordt de vermeende "vriend" nooit geïdentificeerd.

Stadssages vertellen vaak verhalen waarvan de luisteraar kan veronderstellen dat hij er ook mee te maken zou kunnen krijgen. Verhalen over verschrikkelijke misdrijven, besmet voedsel e.d.m. zetten mensen dan ook aan om ze bij wijze van waarschuwing verder te verspreiden onder hun familie en vrienden. Stadssages zijn immers verhalen die in theorie zouden kunnen plaatsvinden, ook al betekent dit niet dat ze in de praktijk effectief gebeuren, zoals de seriemoordenaar die zich verstopt op de achterbank van een auto. In sommige gevallen bereikt die verspreiding zelfs kanalen zoals de media, waarschuwingen in scholen en de politie. Bekende stadssages zijn die van de orgaanmaffia die nieren zou stelen voor transplantatie, witte busjes die kinderen ontvoeren, en inbrekers die bargoense tekens op huizen plaatsen. Andere stadssages zijn dan weer eerder humoristische verhalen, oftewel grappen, die worden verteld alsof ze echt gebeurd zijn.

Stadssages beginnen doorgaans als een gerucht of als een grap, maar eveneens kunnen ze onontstaan uit een foute of verwarde herinnering, of gewoon een verkeerde interpretatie van iets. In andere gevallen ontstaan ze uit paranoia of uit veronderstellingen waarbij "wat als?" wordt geïnterpreteerd als "is het?". Stadssages waren vooral na de industrialisatie in opmars, en werden aanvankelijk vooral mondeling doorverteld. Vervolgens kwamen sommige stadssages ook terecht in de media zoals kranten en radio (zo heeft de DJ weer een leuk verhaal om tussen twee plaatjes door te vertellen), en werden ze verspreid via kettingbrieven. Met het ontstaan van het internet kregen stadssages een nieuw duwtje in de rug, want de verspreiding ervan werd eenvoudiger, sneller en goedkoper via e-amil. Eveneens trokken ze de aandacht van Usenet-nieuwsgroepen zoals alt.folklore.urban, die de stadssages trachtten te catalogiseren en te weerleggen. Vervolgens ontstonden er dan ook websites die urban legends onderzoeken en ontkrachten, waarvan Snopes één van de bekendste is.

Met de opkomst van sociale media zoals Facebook kwamen stadssages opnieuw in een stroomversnelling, omdat het nu nóg eenvoudiger werd om de verhalen te verspreiden naar een groot publiek. De verhalen werden dan soms wel korter om het maximaal aantal tekens van een Facebook-post niet te overschrijden, maar details zijn nu eenmaal van ondergeschikt belang bij een stadssage. Via het internet keren stadssages na enkele jaren steeds weer terug, vaak met wat kleine aanpassingen hier en daar. Tegelijkertijd laat het internet ook toe om urban legends makkelijker en sneller te weerleggen, en de hardnekkigheid van stadssages heeft er dan ook toe geleid dat er steeds meer aandacht aan wordt besteed. Enerzijds zijn er websites zoals Snopes, Hoax-Slayer en Hoax-Wijzer, en anderzijds zijn er TV-programma's zoals Mythbusters dat trachtte urban legends te bewijzen of ontkrachten via de wetenschappelijke methode. 

Voorbeelden

Er zijn ontelbaar vele stadssages in de Verenigde Staten, Europa en elders. Een aantal veel voorkomende voorbeelden zijn als volgt:

• Een restaurant in de Bronx van New York verkocht broodjes aap.
• Het verhaal van de "babytrein": in een welbepaald dorpje is er plots een heel hoge geboortegraad, als gevolg van een trein die er telkens om 5u 's ochtens passeerde en iedereen wakker maakte. Omdat het dan te laat was om terug te gaan slapen en te vroeg om al op te staan, hadden koppels dan vaker seks met elkaar met meer zwangerschappen als gevolg.
• Een parkeerwachter had zich gedurende 25 jaar voorgedaan als een medewerker van de gemeente, tot hij verdween en helemaal geen gemeentelijk ambtenaar bleek te zijn, en al de verdiensten in eigen zak had gestoken.
• Een groep senjoren betrad boten om zich voor te doen als asielzoekers, omdat ze dan hoegenaamd meer geld krijgen dan hun pensioensuitkering.
• Je eet acht spinnen per jaar terwijl je slaapt.
• Een racistische vrouw klaagt dat ze in het vliegtuig naast een zwarte man moet zitten, waarna de man een zitplaats in eerste klasse wordt aangeboden zodat hij niet zou moeten reizen naast een "onplezierig persoon".
• Een journalist is getuige van een verkeersongeval met een dronken bestuurder, en noteert de laatste woorden van een stervend meisje die hij vervolgens gebruikt om een campagne tegen alcohol achter het stuur te lanceren.
• Iemand treft een vijfjarig jongetje alleen aan in de winkel, en geeft hem geld om een poppetje voor zijn zus en witte rozen voor zijn moeder te kunnen kopen. Daarna ontdekt de persoon dat de zus en de moeder van het jongetje eerder in een ongeval met een dronken bestuurder overleden waren.
• Meisjes worden omsingeld door de "Smileybende" die de keuze geeft tussen een "smiley" of verkrachting. Pas nadat het slachtoffer heeft gekozen voor een smiley, komt ze te weten dat de bendeleden hiermee doelden op verminking door een lach op haar gezicht te kerven.
• Verkrachters doen drugs in het drankje van hun slachtoffer.
• De Amerikaanse president George Washington was niet in staat om te liegen, had het aanbod geweigerd om "koning" in plaats van president van de Verenigde Staten te worden, en gooide een zilveren dollarmunt over de Potomac-rivier.
• De Amerikaanse president John Tyler zou een zoon, genaamd John Dunjee, verwekt hebben met één van zijn Afro-Amerikaanse slavinnen.
• De Amerikaanse president William Howard Taft was, vanwege zijn zwaarlijvigheid, vast komen te zitten in de badkuip tijdens zijn verblijf in het Witte Huis. Er zouden zes mensen nodig geweest zijn om hem weer vrij te krijgen, en volgens sommige versies van het verhaal zou boter gebruikt geweest zijn om hem gemakkelijker uit het bad te doen glijden. Omwille van dit incident zou Taft het bevel gegeven hebben een badkuip te installeren die groot genoeg was voor vier mensen.
• De Vloek van Tippecanoe.
• Indische boeren pleegden massaal zelfmoord als gevolg van de introductie van GMO. 

Externe links

• http://www.hoax-wijzer.be/urban-legends
• http://www.gestolengrootmoeder.nl/wordpress/

Zie ook

• Ostension
• Misvattingen
• Broodje aap
• Hoax
• Complottheorie

Bronnen

• https://rationalwiki.org/wiki/Urban_legend